Những lời tâm sự

11:01 SA @ Chủ Nhật - 05 Tháng Sáu, 2016

>> Cùng một tác phẩm


Một hôm tôi nhận được những lời tâm sự của một người bạn trẻ. Quả rất bi thảm. Chúng bộc lộ sự rối loạn của một tâm hồn hoàn toàn hoang mang không còn tìm thấy các chuẩn mực cho cuộc sống của mình và buông mình như một cái xác mặc cho dòng nước cuốn trôi. Chúng rất tiêu biểu cho trạng thái bất ổn của phần đông giới trí thức tinh hoa của đất nước này.

Bởi anh bạn của tôi, không thể nghi ngờ gì nữa, là một người thuộc giới tinh hoa. Anh ta đã học rất tốt ở Pháp và đã ở đấy nhiều năm. Vốn xuất thân từ một gia đình ưu tú, anh đã được hưởng một nền giáo dục tuyệt hảo. Anh chẳng hề giống chút nào với kiểu anh chàng trí thức sa đoạ, do đã lang thang vài ba năm trên các vỉa hè Paris, tưởng mình đã tiếp thu được nền văn minh Phương Tây và trở về nước với một lòng khinh bỉ sâu sắc đồng bào của mình, lúc nào cũng sẵn sàng xem thường đức hiền minh lâu đời của cha ông.

Trái lại, đây là một con người điềm tĩnh và chín chắn, hoàn toàn cân bằng, hoàn thành một cách đầy đủ các trách nhiệm của mình. Nhìn bên ngoài, đó là một con người hạnh phúc. Anh giấu dưới vẻ hồn nhiên và hoài nghi của mình những căn nguyên âm thầm khiến anh đau đớn. Anh đã bộc lộ chúng cùng tôi trong một cuộc tâm sự thống thiết.

“Các ngài thường than thở rằng các ngài, lớp người hơn chúng tôi mười lăm hay hai mươi tuổi, là một thế hệ bị hy sinh. Còn chúng tôi thì sao? Có phải chúng tôi là thế hệ được ưu đãi, đã được uống tận nguồn nền khoa học Phương Tây, có thể tự coi mình là nhân tố chính của cuộc đổi mới và hiện đại hoá đất nước?

Chính chúng tôi cũng tin điều đó. Nhưng kinh nghiệm và thực tế đã khiến chúng tôi thất vọng. Để tác động đến một xã hội đang trong đà chuyển biến và tự mình giúp vào cuộc chuyển biến đó, thì phải được gắn liền với xã hội đó bằng những mối quan hệ trí tuệ và tâm hồn sâu sắc nhất. Nói cách khác, để mong tạo được một tác động đến đồng bào của mình, thì phải đồng cảm được với họ trên một lý tưởng sống và tư duy nhất định bắt rễ sâu xa ngay trong nền móng của quốc gia. Vậy mà nền giáo dục ngoại quốc của chúng tôi đã khiến chúng tôi hoàn toàn cách biệt với đất nước và nòi giống mình.

Tôi hổ thẹn mà thú nhận rằng đối với đồng bào của mình, tôi không còn cảm thấy mối đồng cảm dân tộc và nòi giống vốn gắn bó một con người với những người khác cùng chủng tộc với mình. Tôi thấy mình là một thứ người xa lạ ngay trên đất nước mình, chẳng hề có chút đồng cảm nào về tư tưởng và tình cảm đối với phần đông những người đồng chủng của mình.

Phạm Quỳnh - hiệu Thượng Chi, bút danh: Hoa Đường, Hồng Nhân - là một nhà văn hóa, nhà báo, nhà văn và quan đại thần triều Nguyễn (Việt Nam). Ông là người đi tiên phong trong việc quảng bá chữ Quốc ngữ và dùng tiếng Việt - thay vì chữ Nho hay tiếng Pháp - để viết lý luận, nghiên cứu. Ông chủ trương chiến đấu bất bạo động nhưng không khoan nhượng cho chủ quyền độc lập, tự trị của Việt Nam, cho việc khôi phục quyền hành của Triều đình Huế trên cả ba kỳ (Bắc, Trung, Nam), chống lại sự bảo hộ của Pháp và kiên trì chủ trương chủ nghĩa quốc gia với thuyết Quân chủ lập hiến.

Các tác phẩm chính:

- Thượng Chi văn tập (5 tập) (Bộ Quốc gia giáo dục, Sài Gòn, 1962)
- Pháp du hành trình nhật ký (NXB Hội Nhà văn - H, 2004)
- Tiểu luận viết bằng tiếng Pháp trong thời gian 1922 - 1932 (NXB Tri thức, H,2007)
- Một tháng ở Nam Kỳ
- Mười ngày ở Huế
- Luận giải về văn học và triết học (Nxb. Văn hoá Thông tin và Trung tâm văn hoá - ngôn ngữ Đông Tây xuất bản, H, 2003)

- Hoa Đường tùy bút

>> Trang tác giả: Phạm Quỳnh

Ngay cả đối những người thân của mình, đôi lúc tôi cũng thấy xa lạ, rất xa lạ, nếu không phải là về tâm hồn, thì cũng là về trí tuệ. Tôi không phải là một đứa con bất hiếu và biến chất. Tôi hết sức biết ơn bố mẹ đã hy sinh rất nhiều để cho tôi có được nền học vấn mà tôi đã bắt đầu không còn thấy rất tự hào nữa khi tôi nhận ra nó đã đưa tôi đi đến đâu. Tôi yêu quý và kính trọng họ, nhưng tôi không còn có cùng những suy nghĩ và tình cảm giống họ; tôi không suy luận và cảm nhận giống họ; tôi thấy mình khác họ, chính tôi, giọt máu sinh ra của họ!

Thật kinh khủng khi nói ra điều này, nhưng đôi khi tôi tránh trò chuyện với bố tôi, bàn luận với ông về một số điều e sẽ xúc phạm những niềm tin sâu xa nhất của ông.

Nếu toàn bộ cuộc sống tinh thần của tôi đã khiến tôi xa cách với những người thân của mình như vậy, thì nó càng không thể làm cho tôi gần gũi được với các đồng bào của tôi, ngay cả những người thuộc thế hệ tôi và được đào tạo như tôi. Bởi, để cộng cảm được với nhau, cần phải cùng có một số nguyên tắc chung nào đó, một lý tưởng chung. Vậy mà giữa chúng tôi chẳng hề có được điều đó. Có thể giữa chúng tôi chỉ có một nỗi đau chung. Nhưng đấy là một sự cộng cảm tiêu cực khiến cho tâm hồn cay đắng chứ không làm cho nó mạnh mẽ lên.

Thoạt đầu dường như tấm gương của đôi người trong số những người chỉ tuổi hơn chúng tôi một ít có thể là hình mẫu và hướng dẫn cho chúng tôi. Nhưng xin lỗi cho tôi được nói thật, thế hệ ngay sát trước chúng tôi, tức là thế hệ của ngài, nhìn chung tạo một ấn tượng chông chênh, bấp bênh, và tôi dám nói là bất lực và không nhất quán.

Tôi sẽ nghiêm khắc, thậm chí có thể bất công, tôi đã tự hứa với mình là sẽ thẳng thắn và tôi sẽ nói to lên những gì chúng tôi vẫn nghĩ thầm:

Các ngài, lớp đàn anh của chúng tôi, các ngài đã làm gì trong suốt hai mươi năm qua? Lẽ ra các ngài phải là những người mở đầu, vậy mà các ngài chỉ giỏi lợi dụng. Các ngài nịnh bợ cái chế độ đã tạo cho các ngài danh vọng và lợi lộc. Đi đâu các ngài cũng ca vang bài ca dai dẳng về tình bạn và hợp tác mà có thể chính các ngài cũng chẳng hề tin. Các ngài không dám nói thẳng với những người lãnh đạo chúng ta những gì chúng ta đang đau khổ. Các ngài không đủ dũng khí, và cũng chẳng đủ sự thành thật. Vậy nên chúng tôi không hề tin tưởng các ngài. Và giữa chúng tôi với nhau, những vấn đề cá nhân và lợi ích lại còn chia rẽ chúng tôi. Những tranh chấp nhỏ nhen và ganh ghét cá nhân đối lập chúng tôi với nhau. Và trong các bàn cãi của chúng tôi lúc nào cũng có một cái gì đấy không trong sạch nó làm hỏng các ý tưởng lành mạnh và đúng đắn nhất.

Lợi ích duy nhất chúng tôi có được từ nền giáo dục nước ngoài, là một ít đầu óc phê phán mà chúng tôi đem ra thực hiện đối với tất cả mọi thứ ở quanh mình, nhất là đối với lớp đàn anh lẽ ra phải là những người mở đường và dắt dẫn chúng tôi.

Và bị tách biệt với mọi thứ và mọi người như vậy, không thích ứng được với một xã hội và một chế độ mà chúng tôi chẳng hề có gì là chung với mình cả, chúng tôi là những người ngoại quốc ngay trên đất nước của mình, sống qua ngày, chẳng nhiệt tình và cũng chẳng chút cao quý nào, tự thấy xấu hổ và không bằng lòng về mọi sự quanh mình.

Đối với riêng tôi, nếu tôi không có bố mẹ già, tôi sẽ bỏ đất nước này mà đi, tôi sẽ sang Pháp, sang Châu Âu, đến một nơi nào đó ở đấy tôi sẽ là người xa lạ ở một đất nước xa lạ. Tôi nghĩ có thể như vậy tôi sẽ hạnh phúc hơn ở đây. Tôi đi tìm cơ hội cho tôi trên khắp thế giới mênh mông này, như một kẻ lang thang vô tổ quốc. Tôi sẽ sống mãnh liệt, một cách hiểm nguy, như Nietzsche từng dạy, và niềm hứng khởi ấy sẽ khiến tôi tự quên mất mình đi.

Dẫu sao, tôi cũng độc thân, và tôi sẽ luôn độc thân. Tôi không đủ can đảm lập một tổ ấm, bởi rồi tôi sẽ dạy dỗ các con tôi theo một nền giáo dục nào đây, trong khi chính tôi cũng không biết hướng cuộc đời mình theo những nguyên tắc nào?..”

Tôi đã buồn rầu lắng nghe những lời tâm sự sầu não ấy. Và khi người bạn trẻ của tôi lên án những lớp đàn anh, tôi đã “chịu trận” phần mình trong những lời trách móc kịch liệt và có phần đúng của anh. Càng nói anh càng hăng lên, và con người hằng ngày rất dịu dàng và hiền lành ấy trở nên nồng cháy càng tỏ cho ta thấy rõ anh đang đau khổ dường nào. Nghe anh nói ta nhận ra tất cả nỗi bi tráng trong tình trạng không thể thích ứng được với ngay đời sống của đất nước và nòi giống mình ở một lớp trẻ hăng hái và thanh cao.

Khi anh đã có hơi nguôi, đến lượt mình tôi đã cố gắng góp lời:

- Tôi hiểu căn bệnh của anh. Đấy là một căn bệnh có thể nói là lãng mạn. Đấy là “căn bệnh thế kỷ”. Những người trí thức Pháp hồi những năm 1830 đã từng biết đến căn bệnh này; đến lượt mình những người trí thức hồi năm 1930 cũng từng biết đến nó, càng thêm nặng bởi vì được đào tạo bằng một nền giáo dục ngoại bang, không có những mối liên hệ sâu sắc với môi trường và nòi giống, càng ngày họ càng “mất gốc”, theo cách nói của Maurice Barrès. Và căn bệnh chúng ta mắc, nhà văn lớn của nước Pháp đã biết và miêu tả một cách cặn kẽ, bởi đó là một khủng hoảng gần như định kỳ luôn kèm theo các thời kỳ sa sút trong đời sống tinh thần của một dân tộc (ở Pháp đấy là thế hệ sau năm 1870).

Banès nói: “Tôi khoan khoái buông mình vào một nỗi u sầu cằn cỗi. Coi khinh tất cả, ham muốn tất cả. Cơn chán ngán toàn thể, kiểu mặc xác hết thảy, là hành động cuối cùng của chúng tôi. Tôi mệt mỏi, mệt mỏi chẳng còn muốn nỗ lực nào hết. Ôi, ai có thể làm cho tôi có được ham muốn đây!”.

Và nữa: “Tôi cảm thấy mình vô dụng, chẳng còn có chút động lực nào hết. Tôi sợ ngày mai; tôi sẽ có cách gì làm cho nó sống động lên được không? Tất cả năng lượng của tôi tiêu tan hết như chỉ còn ba giọt xăng trên lòng bàn tay”.

Như vậy là căn bệnh nhân cách và ý chí ấy, người ta đã gặp nó không phải chỉ ở đây, và ai cũng từng biết đến nó vào một lúc nào đó. Ở đây nó có kèm theo những hoàn cảnh địa phương khiến nó càng thêm nặng, chủ yếu là các nhược điểm của một hệ thống giáo dục bị áp đặt sai, nhưng về cơ bản đây cũng đúng là căn bệnh những người Pháp trẻ tuổi từng gặp sau năm 1870 và chính Banès đã miêu tả rất giỏi.

Chỉ ra căn bệnh, đồng thời ông cũng chỉ rõ phương thuốc: chống lại tình trạng mất gốc, ông dùng phương thuốc có thể gọi là cắm rễ, cắm rễ vào nền đất đã sinh ra ta và nòi giống khắc sâu dấu ấn lên ta. Hãy nghe vị thầy thuốc chữa trị tâm hồn Phương Tây, người thầy của năng lượng Pháp ấy:

Cây người chỉ mọc khoẻ và cho hoa kết quả tốt khi nó ở trong những điều kiện đã hình thành và nuôi dưỡng nòi giống của nó qua nhiều thế kỷ...

Mỗi một hành vi của chúng ta phủ nhận đất đai và các bậc tiền bối của chúng ta nhấn chìm chúng ta vào một cuộc nói dối làm cằn cỗi chúng ta đi...

Hãy chấp nhận các điều kiện của chúng ta, đấy là cái xương sống. Khi có được cái đó rồi, chúng ta có thể sáng tạo cuộc sống của chúng ta... Đi ra khỏi mảnh đất của cha ông chúng ta không phải là những người mất gốc. Dẫu ta có đi đến đâu và lao mình vào những môi trường hung dữ nhất, chúng ta vẫn sẽ được hưởng những điều học được từ trong huyết quản của cha ông ngay từ khi chúng ta còn chưa sinh ra đời và trong khi các vị vẫn nhìn về chúng ta...”.

Chấp nhận những điều kiện của mình, đấy chính là phương thuốc chữa căn bệnh của chúng ta. Phương thuốc ấy tốt nhất, công hiệu nhất; chúng tôi đã từng thử nghiệm, nhờ nó chúng tôi đã tìm lại được sự bình tâm và sự cân bằng trong đầu óc.

Anh có thấy không: ở đời, quan trọng nhất là biết quyết định. Và bởi vì chúng ta không thể là gì khác với chính mình, vậy thì hãy mạnh mẽ quyết định là chính mình. Là người nước Nam, chúng ta đã được sinh ra là người nước Nam, chúng ta tất phải sống và... chết là người nước Nam. Đừng mơ tưởng thành ai khác; đừng tìm cách tự phủ nhận chính mình. Được sinh ra từ phù sa của châu thổ Bắc Kỳ, chúng ta phải biết yêu mến mảnh đất này đã sinh ra ta và các bậc tổ tiên đã phú cho ta linh hồn của chúng ta.

Vậy nên hãy chấp nhận các điều kiện của mình, như Banès đã khuyên; đấy là chọn lựa khôn ngoan nhất. Và khi chúng ta đã quyết định rõ ràng như vậy, chúng ta có thể “sáng tạo cuộc sống của chúng ta”, nghĩa là, trong hoàn cảnh nhất định, hiện đại hoá nó lên để thích ứng với những điều kiện của xã hội hiện nay. Công cuộc hiện đại hoá ấy chỉ có thể thực hiện trong điều kiện đó hay với cái giá đó.

Nhưng để được là chính mình, thì phải biết tự nhận ra được mình. Nền giáo dục, như chúng ta đang có đây, có giúp chúng ta nhận ra được mình, hay ngược lại, chỉ khiến chúng ta thêm xa rời đất nước và nòi giống mình? Đấy là một vấn đề nghiêm trọng mà những người lãnh đạo chúng ta phải giải quyết. Không phải không từng có những khuyến cáo. Và những lời tâm sự cảm động của anh, bạn thân mến, sẽ mang đến cho họ một bằng chứng mới về tầm nghiêm trọng đặc biệt của vấn đề này.

Còn về sự phán xét của anh đối với lớp đàn anh, có thể là hơi quá nghiêm khắc. Nhưng tôi không tìm cách bàn cãi. Tuy nhiên tôi nghĩ là chúng tôi đã cố gắng hết sức mình.

Nếu quả thật chúng tôi đã thất bại trong nhiệm vụ của chúng tôi xin hãy khoan dung với chúng tôi, bởi chính chúng tôi, chúng tôi cũng từng trải qua cuộc khủng hoảng như các anh, và chúng tôi vượt qua được chúng cũng mới chẳng bao lâu. Hãy khoan dung, và cố gắng làm tốt nhất, nếu anh có thể. Nhưng cần nhớ rằng tất cả những gì anh làm mà đi đến kết quả phủ nhận mảnh đất này sẽ là một sự xảo quyệt và lừa lọc, nó sẽ “nhấn chìm anh vào một vụ nói dối sẽ làm anh khô cằn đi”...

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Cách đây một thế kỷ, những người khổng lồ

    12/05/2009Nguyên NgọcQuả thực, hồi đầu thế kỷ XX, chúng ta từng có được một thế hệ vàng. Quả thật đấy là thời kỳ của những người khổng lồ. Để có được ngày hôm nay của đất nước, không phải chỉ có cách mạng và chiến tranh. Hoặc nói cho đúng hơn, chính những con người như vậy, vào một thời điểm chuyển động quan trọng của lịch sử, đã góp phần không hề nhỏ chuẩn bị tinh thần, trí tuệ, cả chí khí nữa cho dân tộc để có được cách mạng thành công và chiến tranh giải phóng thắng lợi.
  • Tâm lý ngày Tết

    22/01/2020Phạm QuỳnhNhững dịp để cả một dân tộc được sống cùng nhau trong một tình cảm, một ý tưởng chung, cùng một xúc động tập thể, bao giờ cũng hiếm. Thường đấy phải là những sự kiện quan trọng, có liên quan ngay đến đời sống của cả cộng đồng, mới có thể tạo nên sự đồng nhất như vậy về ý nghĩ và rung cảm của mọi người.
  • Thế hệ trẻ văn minh hay bơ vơ

    26/11/2019Nguyễn Vĩnh NguyênĐơn giản, nếu được hỏi sẽ mang gì khi đến một hòn đảo, câu trả lời của thanh niên Đức là: đĩa CD mà tôi thích! Cuộc triển lãm Jung:de do viện Goethe tổ chức tại TP.HCM “dọn ra” 17 cái mặt CD, mỗi CD là một vấn đề thuộc đời sống người trẻ Đức. Thanh niên Đức đang thực sự quan tâm đến vấn đề gì trong cuộc sống của họ? Họ sẽ “định diện” nền văn hoá mà họ đang làm chủ như thế nào?
  • Gọi tên và đánh thức cảm hứng thế hệ Y

    12/11/2019Phùng Hồng Minh (Dịch từ The Washington Post)Ngay từ những ngày đầu chiến dịch tranh cử, Obama đã dành rất nhiều ưu ái cho thế hệ Y hay còn được gọi là “thế hệ của những đứa con thiên niên kỷ”...
  • Nhà phê bình Vương Trí Nhàn: Hãy nghĩ tới ngày giã từ sư phụ để xuống núi

    06/09/2017Lê Hồng Lâm (thực hiện)Nhận diện lại lý tưởng và giá trị của những con người trẻ tuổi (đặc biệt là giới trí thức) trong thời chiến tranh và trong cuộc sống hiện tại...
  • Tinh thần bất ổn

    13/07/2017Phạm QuỳnhKhông thể chối cãi được rằng đất nước này đang trải qua một cuộc khủng hoảng, có thể là khủng hoảng tăng trưởng, cách gì thì cũng là một khủng hoảng khá sâu sắc, và nhiều người không nghi ngờ gì mức độ nghiêm trọng của nó.
  • Báo chí - nhà báo và sự hình thành tầng lớp trí thức hiện đại đầu thế kỷ XX

    21/06/2017Trần Văn ToànKhái niệm trí thức hiện đại ở đây được hiểu trong sự đối nghĩa với trí thức - kẻ sĩ trong xã hội Việt Nam truyền thống. Sự hiện diện của tầng lớp trí thức hiện đại, trên thực tế, mới chỉ xuất hiện ở giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Bài viết này sẽ tập trung làm sáng tỏ vai trò của báo chí - một thiết chế văn hóa có nguồn gốc phương Tây - đã đóng vai trò như một dung môi, một tiền đề vật chất cho sự xuất hiện của tầng lớp trí thức hiện đại như thế nào...
  • Khoảng cách thế hệ, ai là người hoá giải?

    22/12/2016Nhóm PV SVVNXung đột thế hệ có thể chỉ là một cuộc tranh luận nảy lửa giữa bố mẹ và con cái, nhưng đôi khi cũng có thể là mâu thuẫn đỉnh điểm phải cần đến sự can thiệp của tòa án.
  • Nước Việt cần nhiều những Damo Weaver

    18/07/2016Trần Ngọc Kha thực hiệnDamo Weaver là tên cậu bé 10 tuổi học lớp 5 ở trường tiểu học Cana Point của nước Mỹ, cái tên đã trở thành hiện tượng khi được nhắc đến nhiều trên báo chí Mỹ và trên thế giới trong thời gian qua. Vì cậu bé này đề nghị được phỏng vấn vị Tổng thống mới đắc cử Obama. Bản thân cậu bé 10 tuổi này đã từng có cơ hội phỏng vấn phó Tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden, Caroline Kennedy và Giám đốc điều hành Google Eric Schmidt tại trường quay ở chính ngôi trường cậu đang theo học KEC TV.
  • Sự giáo dục đàn bà con gái

    10/03/2016Phạm QuỳnhTừ xưa thế giới là của riêng của đàn ông, từ nay thế giới là của chung cả đàn bà. Đàn bà tuy không làm những sự nghiệp lớn lao, biến cải mặt địa cầu, nhưng ảnh hưởng trong gia đình, trong xã hội, đằm thắm mà sâu xa biết dường nào!
  • Cải cách trí tuệ và luân lý

    26/01/2016Phạm QuỳnhTrong một bài viết trước tôi có ám chỉ đến sự cần thiết phải tiến hành một cuộc "cải cách trí tuệ và luân lý" ở xứ này, và tôi đã nói rằng cuộc cải cách đó chủ yếu phải là công việc của giới tinh hoa nước Nam, những người phải có ý thức về chính mình, về bổn phận và trách nhiệm của mình.
  • Phương Đông và phương Tây

    07/11/2015Phạm Quỳnh (sinh (17/12/1892 - mất 6/9/1945)Chúng ta sống trong một thời kỳ khủng hoảng của lịch sử thế giới. Đấy không phải là một lời sáo rỗng tầm thường, một công thức mơ hồ và có phần cường điệu. Đấy là một nhận xét cần thiết nếu ta nghĩ đến những hậu quả kinh khủng của bi kịch do cuộc va chạm giữa Phương Đông và Phương Tây gây ra trên thế giới...
  • Nói với thế hệ trẻ

    03/10/2013Tốt nghiệp đại học mới chỉ là cơ sở để mở đầu cuộc đời của người cán bộ nghiên cứu. Có bằng tiến sĩ cũng là bắt đầu con đường nghiên cứu khoa học. Hãy ghi nhớ lời dạy của Bác Hồ: “Học để làm việc, làm người, làm cách mạng. Học để phục vụ nhân dân”...
  • Bài học của tổ tiên

    28/05/2009Phạm QuỳnhCó những kẻ sẽ nói với các con rằng đó là những khái niệm lỗi thời, những quan niệm của một thời đã qua, rằng con người hiện đại cần phải là một con người cá nhân chủ nghĩa toàn vẹn, hay một người xã hội chủ nghĩa hoàn chỉnh nghĩa là hắn ta chỉ phải chăm lo cho hạnh phúc cá nhân và riêng rẽ hay, ngược lại phải làm việc vì hạnh phúc của toàn nhân loại, và gia đình với tổ quốc, đấy là những điều nhảm nhí cũ kỹ chỉ để thoả mãn những đầu óc câu nệ của đám tiểu tư sản ù lì trong những định kiến phản động của chúng. Những kẻ sẽ nói với các con như vậy, thì đấy là những người cuồng tưởng nguy hiểm hay những tên hề xấu xa. Chớ mà nghe theo họ...
  • Tục thờ cúng tổ tiên ở nước Nam

    15/05/2009Phạm QuỳnhNhân loại gồm nhiều người chết hơn là người sống, Auguste Comte đã nói ở đâu đó như thế. Ở nước Nam câu nói ấy của nhà triết học thực chứng Pháp càng đúng hơn ở bất cứ nơi nào khác. Quả vậy, việc thờ cúng tổ tiên có một vị trí quan trọng trong đời sống gia đình và xã hội của chúng ta. Nó đã trở thành một thứ giáo lý tôn giáo, và, theo một nghĩa nào đó, một tôn giáo quốc gia thực thụ.
  • Một nền văn hóa dân tộc

    08/05/2009Phạm QuỳnhMột cuộc bàn cãi sôi nổi đang diễn ra ít lâu nay trong một số anh em đồng nghiệp báo chí nước Nam chúng tôi. Đó là về việc nước Nam có một nền văn hoá dân tộc không. Một dân tộc nổi danh hiếu học, tự hào về các bậc túc nho, qua bao thế kỷ có sản sinh ra được một nền văn hoá dân tộc mang bản sắc riêng không? Hay rốt cuộc nó chỉ là một cậu học trò, dù đôi khi là một học trò xuất sắc nhưng vẫn là một học trò của nước Trung Hoa, người mẹ của toàn bộ văn hóa và văn minh, cô giáo duy nhất của tất cả các dân tộc Viễn Đông?
  • Nhãn quan văn hóa của Phạm Quỳnh, qua du ký

    28/04/2009Đặng Hoàng Oanh...một loạt tác phẩm của Phạm Quỳnh, từ Th­ượng Chi văn tập, Luận giải văn học và triết học, M­ười ngày ở Huế, Pháp du hành trình nhật kí cho đến Tiểu luận viết bằng tiếng Pháp trong thời gian 1922 - 1932 đã “tái xuất”, đến tay độc giả. Tuy chừng đó cũng cho thấy sự phong phú trong sự nghiệp tr­ước tác của một học giả một thời lừng lẫy và cũng một thời từng chịu nhiều tai tiếng. Đánh giá một cách công bằng và thỏa đáng về Phạm Quỳnh, công việc đó đòi hỏi nỗ lực, thái độ công tâm và khoa học của nhiều ngư­ời...
  • Lý luận phê bình văn học của Phạm Quỳnh

    21/04/2009Thạc sĩ Trần Văn ToànPhạm Quỳnh chính là tác gia lí luận và phê bình quan trọng nhất của văn học giao thời, và vì thế cũng là một trong những người mở đầu cho loại hình người viết lí luận và phê bình trong tiến trình lịch sử văn học nước nhà. Sau ông, chỉ mãi đến 1929 ta mới thấy xuất hiện Phan Khôi, Trịnh Đình Rư nhưng những cây bút thực sự chuyên sâu - chuyên nghiệp thì phải tính từ mốc 1931 với Thiếu Sơn và sau đó là một loạt những gương mặt của Lê Thanh, Trương Tửu, Thái Phỉ, Hoài Thanh, Đặng Thai Mai, Vũ Ngọc Phan... Đó là một thực tế mà độ lùi của thời gian đã giúp ta có được sự điềm tĩnh cần thiết để có được một thức nhận và biện giải thật sự khách quan.
  • Một vấn đề ngôn ngữ học

    15/04/2009Phạm QuỳnhSự cuồng tín đối với tiếng mẹ đẻ này khởi từ cuộc xung đột nổi tiếng chia rẽ nước Bỉ giữa người Flamand và người Wallon. Cũng còn thấy nó ở đáy sâu của phong trào ly khai đã và đang khuấy động miền Alsacevừa giành lại được. Một tác giả nổi tiếng, ông RENÉ GILLOUIN, đã viết cả một cuốn sách về những xung đột ngôn ngữ này, cuốn sách nhan đề Từ Alsace đến Flandre: tính thần bí ngôn ngữ học. Quả thực, trong mối liên hệ của con người đối với tiếng mẹ đẻ của họ có một thứ tính chất thần bí và đó là một trong những thế lực đang tác động tới thế giới hiện đại.
  • Cuộc tiến hóa của tiếng nước Nam (*)

    09/04/2009Phạm Quỳnh (1)Thưa quý ngài, khi hai người không hoà thuận với nhau, các ngài bảo đó là họ không nói cùng một thứ tiếng. Chúng tôi thì nói: ngôn-ngữ-bất-đồng (không có cùng một ngôn ngữ). Đối với các cá nhân đã vậy; đối với các dân tộc càng như vậy. Để đi sâu vào tâm thức của một dân tộc, để có thể thiện cảm với nó, không gì bằng sự hiểu biết ngôn ngữ.
  • Ảnh hưởng của văn hóa phương Tây qua sự hiện diện của tờ báo

    09/04/2009Trần Văn ToànSự ra đời của báo chí, lẽ tự nhiên, làm xuất hiện một chân dung mới: ký giả, hay nhà báo. Những danh xưng này, trong ngôn ngữ đương đại thiên về ý nghĩa nghề nghiệp thuần túy nhưng ở vào thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX lại có nét nghĩa chỉ một nhóm có vai trò ưu đẳng trong xã hội (status group). Với quốc dân, họ là đại diện cho luân lý và tri thức, có chức phận dẫn dắt, hướng đạo. Trong một xã hội vốn có truyền thống trọng quan tước, ký giả thậm chí được liệt vào tầng lớp “quan lại cao cấp”.
  • Vấn đề phương Đông và phương Tây

    25/11/2008Phạm QuỳnhCó chăng một vấn đề Phương Đông và Phương Tây? Đặt ra vấn đề về các quan hệ giữa hai phần đó của thế giới do sự đối lập hay sự đối kháng của chúng là đúng hay sai? Giữa chúng có những khác biệt đặc trưng cho phép một sự đối lập như vậy không?
  • Chủ nghĩa dân tộc

    13/11/2008Phạm Quỳnh (*)Có một thực tế là kể từ khi có cuộc Đại chiến ở Châu Âu, thì phong trào dân tộc cũng có mạnh lên và có quy mô lớn chưa từng thấy. Kết quả của cú sốc lớn này của các dân tộc là nó làm tăng thêm tinh thần dân tộc không chỉ ở những nước tham chiến, mà còn cả ở những nước ít nhiều có liên quan đến cuộc xung đột kinh hoàng này. Nó đã thức tỉnh nhiều quốc gia đang ngủ quên, đã khơi dậy ý thức và sức sống cho nhiều quốc gia khác mới chi ở dạng tiềm tàng, đã tái sinh hay khơi dậy ở tất cả các quốc gia sự ham muốn sống cuộc sống tự do và độc lập của mình, duy trì và thèm khát nuôi dưỡng tất cả những gì - ngôn ngữ, truyền thống, phong tục tập quán - tạo nên đặc tính riêng của họ, phân biệt họ ra, khu biệt họ với các dân tộc khác.
  • Những xu hướng ra đời từ tháng 5/1968.

    10/11/2008Nhóm phóng viên Quốc tế-Hội nhậpCách đây 40 năm, thế giới bàng hoàng vì các phong trào đấu tranh của sinh viên. Có phong trào đấu tranh thành cuộc cách mạng lớn khiến nhiều hệ thống chính trị Phương Tây phải thay đổi. Nhiều xu hướng, phong cách sống, hệ tư tưởng…..đã được định hình trong năm 1968 ( trước đó, hoặc sau đó một năm). Cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam thời ấy cũng có vai trò như một tác nhân quan trọng phía sau những phong trào sinh viên này...
  • Thế hệ sau năm 1968

    06/11/2008Meta WagnerCách đây 40 năm, thế giới bàng hoàng vì các phong trào đấu tranh của sinh viên. Có phong trào đấu tranh đã thành cuộc cách mạng lớn khiến nhiều hệ thống chính trị phương Tây phải thay đổi. Nhiều xu hướng, phong cách sống, hệ tư tưởng… đã được định hình trong năm 1968 (hoặc trước, sau đó một năm).
  • Kỳ 2: Cuộc nổi dậy chống phụ huynh

    05/11/2008Nhóm Phóng Viên Quốc tế Hội NhậpCách đây 40 năm, thế giới bàng hoàng vì các phong trào đấu tranh của sinh viên. Có phong trào đấu tranh đã thành cuộc cách mạng lớn khiến nhiều hệ thống chính trị phương Tây phải thay đổi. Nhiều xu hướng, phong cách sống, hệ tư tưởng…đã được định hình trong năm 1968 ( hoặc trước, sau đó 1 năm). Cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam thời ấy cũng có vai trò như một tác nhân quan trọng phía sau những phong trào sinh viên này.
  • Nghĩ về chúng ta: Hiện đại và dân tộc tính

    13/02/2008GS. Trần Hữu Dũngchúng ta cũng bị bao phủ bởi bao nhiêu chuyện hàng ngày: từ những vụ tham nhũng khủng khiếp, những vấn đề bức xúc trong giáo dục, y tế, giao thông, những tệ nạn xã hội, cho đến những sự cố trọng đại về chủ quyền, về lãnh thổ... làm tâm thức chúng ta khó thể không chao đảo. Phải nghĩ sao? Bắt đầu từ đâu? Nhìn từ một góc cạnh căn bản thì dường như có sự căng thẳng giữa “cái bây giờ” – tạm gọi là tính hiện đại – và “cái của ta”, nói gọn là dân tộc tính. Phải nghĩ về liên hệ giữa hai phạm trù này như thế nào? Có thể chăng một sự hòa hợp giữa hai phạm trù ấy?
  • Cần có một nền học của ta và cho ta?

    23/06/2006Phan Đình Diệu (2004)Gần một trăm năm trước, trước những xáo động trong nền học vấn nước nhà, nhiều bậc thức giả tâm huyết hồi đầu thế kỷ 20 đã từng trăn trở: “Xưa khi học sách Tàu thì làm học trò Tàu, ngày nay học sách Tây chỉ làm học trò Tây mà thôi..... Từ xưa đến nay, nước ta quả không có quốc học thật....
  • Thế hệ cải cách thứ hai?

    06/02/2006Việt Nam đã có thành công rất lớn trong việc xây dựng nền kinh tế đa thành phần, tăng trưởng kinh tế nhanh và ngày càng có khả năng cạnh tranh cao. Tuy nhiên, vẫn còn có một số vấn đề về lạm phát, tín dụng còn phải quản lý kỹ hơn về chất lượng...
  • Giá trị đích thực của lẽ sống tuổi trẻ VN

    07/09/2005Nguyên Tổng bí thư Lê Khả PhiêuNguyên Tổng bí thư LÊ KHẢ PHIÊU cho biết: "Khi trên báo Tuổi Trẻ trích đăng nhật ký của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm, tôi đã đọc, cắt và đóng lại theo tập. Sau đó, tôi chuyển cho vợ, các con và các cháu tôi cùng đọc. Vợ tôi nói “hay quá, cảm động quá”. Chuẩn bị chuyến đi công tác miền Trung khá dài ngày, tôi cứ Io sẽ không được đọc tiếp.Nhưng trước khi đi, tôi được tin nhà xuất bản đã cho in cả hai tập nhật ký của hai liệt sĩ Đặng Thùy Trâm và Nguyễn Văn Thạc...
  • xem toàn bộ